Monthly Archives: May 2021

The role and the importance of demographic figures in the social sciences are obvious. This fact becomes clearer when we look at the economic and social policies of a central government. For our case, the Ottoman Empire, is an example of such a government where figures have not yet been uncovered. The presence of two opposite views about the demographic structure of the Empire might be taken as a measure of our knowledge in this field. An increase in the second half of the six teenth century is an accepted fact by some writers, while other writers assume under population.

Sosyal bilimlerde demografik figürlerin rolü ve önemi açıktır. Bu gerçek, merkezi bir hükümetin ekonomik ve sosyal politikalarına baktığımızda daha net hale geliyor. Bizim durumumuz için Osmanlı İmparatorluğu, rakamların henüz ortaya çıkmadığı böyle bir yönetim örneğidir. İmparatorluğun demografik yapısı hakkında iki karşıt görüşün varlığı, bu alandaki bilgimizin bir ölçüsü olarak alınabilir. On altıncı yüzyılın ikinci yarısında bir artış, bazı yazarlar tarafından kabul edilen bir gerçektir, diğer yazarlar ise nüfusun altında olduğunu varsayar [1].

Arşivlerin, bir örgütlenmenin ihtiyaçları arasında en alt sıralarda yer aldığı düşünegelmiştir. Oysa örgütlenmenin kendi evraklarına ihtiyacı vardır : İhtiyaç duydukları bilginin çoğu kendi evraklarından karşılanabilir. Dolayısıyla arşivler bir lüks değildir.[1] Bu bilgiler olmadan karar verme mekanizmasında olanların karar vermeleri mümkün değildir. Karar vermenin sürati ve kararın kalitesi, karar vermeden önce ilgili bütün faktör ve konuların değerlendirilmesini mümkün kılacak bilginin elde edilebilirliğine bağlıdır. Bilginin elde edilebilirliği ise evrak ve arşivlerin ne denli düzenli olduğuna bağlıdır.

Ruling over such a vast piece of land for such a long period of time, the Ottomans, naturally, had a huge state apparatus, which produced and preserved an enormous amount of documents throughout its history. Today, the cultural heritage of the Ottomans is distributed all through its ex-territories. Naturally, Istanbul being the imperial capital, the Turkish Republic received the greatest share. Considering the fact that, the total number of documents in present day Türkiye alone is estimated to be some 150 million, the hard task the Turkish archivists had to face becomes obvious.

Arşivde bilgisayar kullanımı, temel olarak, her alanda olduğu gibi, arşivcilikle ilgili islerin kolaylaştırılması ve hızlandırılması için bilgisayarlardan faydalanmayı içeriyor. Bunların bir tanesi, önceki yazıda sözünü ettiğim Bilgisayarlı Evrak Kayıt ve Takip Programları (BEKTAPlar). Bunların işlevi, temel olarak herhangi bir evrakla ilgili künye ve adres bilgilerinin (yani hangi evriğin nerede olduğuyla ilgili bilgilerin) bulunmasını süratlendirmek.

Burada temel hedef, çok sayıda dokümanı olan bir kurulusun evraklarına ait temel bilgileri tek tek bilgisayara yüklemek ve belirli bir konuda bilgi gerektiğinde, bilgisayardaki verileri tarayarak aranan bilginin hangi evrakta olduğunu bulmaktır. Bu, bir anlamda devlet dairelerindeki evrak kayıt defterinin bilgisayara yüklenmiş halidir. (Bu nedenle biz bunları Bilgisayarlı Evrak Kayıt ve Takip Programları (BEKTAP) olarak adlandırıyoruz.)

Bilindiği gibi, arşiv denince çoğu insanın aklına, binaların bodrum katlarındaki bir kısım depolarda üst üste yığılmış ve üzerleri birkaç parmak tozla kaplı kağıt yığınları gelmektedir. Genel izlenim, buraların istisnasız bir şekilde aşırı derecede nemli; fare, akrep, örümcek ve benzeri her türlü haşeratla dolu olduğu ve hemen hiç bir zaman güneş almadığındandır. Ne yazık ki bu izlenimler çoğu zaman doğrudur da. Arşivciliğe verilen öneme paralel olarak, arşivcilerin çalışmak zorunda bırakıldığı ortamlar da hemen her zaman insan sağlığına son derece zararlı koşullar taşımaktadır. Bu tür ortam ve koşullarda çalışmanın insan sağlığında meydana getirebileceği tahribat, bu yazının konusunu oluşturmaktadır.

Türkiye'de gerek kamu setöründe gerekse özel sektörde `arsiv' dendiginde akla, bodrum katlarinda üst üste yigilmis, üzerleri bir kaç parmak tozla kapli evrak yiginlari gelmektedir. Arsiv kavraminin önemi `sözlü olarak' teslim edilmekle birlikte, bu `önemli' malzemenin düzenlenmesi ve isler hale getirilmesi gündeme geldiginde, yöneticilerin genel tavri, mevcut fonlari `daha önemli' islere aktarmaktan yana olmaktadir. Bunun ardinda yatan temel görüs ise, hiç bir zaman açikça ifade edilmese dahi, arsiv hizmetlerinin hademeler eliyle yürütülecek kadar basit oldugudur. Ayni yaklasim, arsivcilikten söz açildiginda herkesin söyleyecek bir sözünün olmasinda da görülebilir. Örnegin tip, ya da mühendislikle ilgili bir sorun gündeme geldiginde konunun uzmanina danisilmasi gerektiginde herkes otomatik olarak fikir birligine varirken, arsivcilikle ilgili bir sorunda, en alt seviyeden en tepe yöneticilere kadar herkes bir anda uzman kesilebilmektedir.

Özel arşivlerin en basit tanımı resmi olmayan arşivlerdir. Bu tanım, temel olarak evrakların/arşivlerin provenansı, yani o evrakları/arşivleri üreten kaynak kişi veya kuruluş ile ilgilidir.[1] Devlet örgütü dışında, herhangi bir kişi ya da kuruluş tarafından üretilen her türlü belge özel evrak tanımı içine girebilir. Bunlar tek tek şahıslar olabileceği gibi, dernekler, vakıflar, sendikalar, baskı grupları, kültürel örgütlenmeler, ticari şirketler, özel okullar veya hastaneler gibi kuruluşlar da olabilir. Özel arşiv kavramının bütün dünyada kabul edilen tanımı budur.

Tüketim araci olarak Internet'in arsivciler için belli basli kullanim alani--tüm sektörlerde oldugu üzere, arsivcilikle ilgili olabilecek demirbas ve sarf malzemesi temini için Internet üzerindeki sirketleri arastirmak vb. genel amaçli kullanimlar disinda--baska yerlerdeki arsivcilerin açtigi siteleri ziyaret etmek, onlarin faaliyetleri hakkinda bilgi almak, onlarin çalismalarindan örnekler çikarmak vb. bir anlamda "rekabet amaçli" diyebilecegimiz web gezintileridir.